بوی گاز از چیست؟

روش های موجود در بودار کردن گاز طبیعی

به طور کلی روش های بودار کنندگی را می توان به دو صورت روش کنار گذر و تزریقی تقسیم نمود. در روش کنار گذر درصدی از حجم گاز مصرفی به ماده بودار کننده آغشته می شود و سپس با مخلوط شدن با بقیه گاز موجب بودار شدن آن می گردد. دستگاه های بودار کننده کنار گذر به دو نوع نیوماتیکی و الکترونیکی ساخته شده اند. در روش تزریقی ماده بودار کننده متناسب با حجم گاز مصرفی و با فشار بیشتر از آن به داخل لولۀ اصلی تزریق می شود. دستگاه های بودار کنندة تزریقی نیز به دو دستۀ چکیدنی و تبخیری تقسیم بندی می شوند.

خطرات بهداشتی و ایمنی مرکاپتان

غلظت این ماده در گاز شهری در حدی است که اثر سویی بر انسان ندارد ولی افرادی که بنابر اقتضای شغلی خود با غلظت های بالای این ماده در زمان تزریق رو به رو می باشند باید اطلاعات بهداشتی و ایمنی این مواد را که در شرکت ملی گاز ایران کاربرد فراوان دارند، به دقت رعایت نمایند. در اینجا به برخی از موارد ایمنی هنگام کار با مرکاپتان اشاره می شود:

1- تماس با این ماده

سبب تحریک بینی، از دست دادن حس بویایی، تهوع، استفراغ، اسهال، مشکلات تنفسی، سردرد، تلوتلو خوردن و سرگیجه، ایجاد لکه های آبی رنگ روی پوست، آسیب شدید بر ریه و کلیه، از دست دادن هوشیاری، و در حتی شرایط بحرانی باعث کما می گردد.

2- شرایط جابجایی و انبار

قبل از جابجایی این ماده، افراد باید به لوازم حفاظتی مجهز شوند و از غلتاندن بشکه ها روی زمین خودداری نمایند. ضمن بستن کامل درب بشکه ها، این مواد در جای خنک با تهویه محیطی مناسب، به دور از نور مستقیم آفتاب، حرارت و سایر منابع اشتعال باید نگهداری شوند.

3- آتش سوزی، انفجار و اطفاء حریق

این ماده به شدت قابل اشتعال است. زمانی که بخار آن با هوا مخلوط می شود، به سرعت به حد قابل انفجار می رسد. برای اطفاء حریق آن از کف، پودر شیمیایی، یا آب به شکل اسپری باید استفاده نمود. کشیدن سیگار در کنار این ماده اکیدا ممنوع است.

4- کمک های اولیه

اگر فردی در تماس با این مواد دچار مشکل تنفسی گردید او را باید به هوای آزاد و دور از محیط آلوده منتقل نمود. اگر فرد به سختی تنفس کند، ضمن دادن تنفس مصنوعی، وی باید بلافاصله به نزد پزشک منتقل شود. اگر ماده با پوست تماس پیدا کرده باشد لباس ها و کفش آلوده را از بدن فرد خارج نمایید. موضع آلوده را با آب و صابون به مدت حداقل 15 دقیقه شستشو دهید. البسه و کفش آلوده را قبل از استفاده مجدد تمیز شسته و خشک نمایید. اگر مسمومیت از طریق گوارشی رخ داده است و فرد بیهوش می باشد هرگز به او مایعات نخورانید و شخص بیهوش را مجبور به استفراغ نکنید. اگر فرد استفراغ می کند سر او را به سمت پایین و جلو بدن قرار دهید تا مایعات به داخل ریه برنگردد. اگر فرد مصدوم بیهوش می باشد سر را به یکی از طرفین بدن بچرخانید. به فرد مصدوم محلول بی کربنات سدیم بدهید و فرد را به پزشک ارجاع دهید.

5- وسایل حفاظت فردی

این وسایل عبارتند از:

• عینک ایمنی مخصوص مواد شیمیایی
• دستکش های حفاظتی مقاوم در مقابل مواد شیمیایی
• لباس یکسره
• چکمه و سایر البسه مقاوم در مقابل مواد شیمیایی
• ماسک تنفسی فیلتردار

سیستم بودار کننده

گازی که به وسیله شبکه های شهری به مصرف کنندگان خانگی عرضه می شود، باید به حدی بودار باشد که اگر گاز نشت یافت، به مقدار یک پنجم حد پائین انفجار خود که رسید قابل تشخیص باشد. به عنوان مثال برای گاز متان که حد پائین قابلیت انفجار آن 5 درصد حجمی است، مقدار معینی ماده بودار کننده باید به گاز افزوده شود که بوی آن وقتی مخلوط گاز با هوا به 1 درصد حجمی رسید، توسط حس بویایی مشخص گردد.

خصوصیات مواد بودار کننده

یک ماده بودار کننده باید دارای خصوصیات زیر باشد:

• خورنده نباشد
• در ترکیب شیمیایی فعالیت نداشته باشد
• قابل حل در آب نباشد
• آتشگیر بوده، بدون اینکه در واکنش احتراق محصولات زیان بخش یا بوزا تولید کند
• جذب آن توسط خاک کم باشد تا در صورت نشت گاز از لوله های زیر زمینی، گاز خارج شده از خاک به اندازه کافی بودار باشد
• سمی نباشد
• دارای بوی ویژه ای باشد که با آسانی با بوهای دیگر که عموما در خانه ها و محیط اطراف وجود دارند آمیخته نشود

مرکاپتان ها دارای بوی نامطبوعی هستند و تقریبا خصوصیات ذکر شده فوق را شامل می شوند. در فرمول شیمیایی مرکاپتان ها R نشان دهنده بنیان هیدروکربوری و S نشان دهنده گوگرد می باشد. متداولترین انواع مرکاپتان ها که از خصوصیت بودارکنندگی زیادی برخوردار می باشند نوعی بوتیل مرکاپتان به نام TBM و ایزو پروپیل مرکاپتان IPM هستند. معمولا جهت بدست آوردن خواص مطلوبتر از مخلوط 2 دو یا چند نوع مرکاپتان با نسبت های معین استفاده می گردد. بطور مثال مرکاپتان مصرفی در ایستگاه های تقلیل فشار CGS شهری جهت تزریق به گاز طبیعی از IPM%80 ، TBM%10 و NPM%10 تشکیل یافته است. مواد بودار کننده معمولا در داخل بشکه های فلزی به ایستگاه های ورودی شهر (CGS) حمل گشته و در قسمت خروجی ایستگاه توسط دستگاه بودار کننده به گاز تزریق می شود. میزان ماده تزیق شده به جریان گاز در هر لحظه بر حسب شدت جریان متغیر می باشد. تعیین این میزان به صورت پیوسته از طریق پالس های دریافتی از کنتور یا به طریق نیوماتیکی از اریفیس فلنج یا به صورت ترکیبی از هر دو حالت انجام می گیرد. بر اساس استاندارد 8.B31 ASME تاکید شده که میزان ماده بودار کننده در حدی باید باشد که تا یک پنجم حد پائین قابلیت انفجار گاز، قابل شناسائی باشد.

دستگاه بودار کردن گاز Gas Odorizer

یک بودار کننده گاز دارای قسمت های زیر است که در شکل زیر ملاحظه می نمایید:

1. اریفیس بزرگ
2. خط لوله اصلی
3. ورودی گاز
4. خروجی گاز
5. ورودی مایع بو دار کننده
6. فتیله
7. مایع بودار کننده
8. پمپ تزریق
9. پایه

ساختار مواد بودار کننده

1- مرکاپتان ها

این مواد به صورت SH-R معلوم می شوند، معمولا به صورت مخلوط هایی به نسبت معین و یا نسبتا خالص از ترکیبات پروپیل، ایزوپروپیل، بوتیل و یا امیل مرکاپتان می باشند.

2- ترکیبات سولفوره هیدروکربن های اشباع شده

از اتصال گوگرد به زنجیر هیدروکربن ها بوجود می آید و ممکن است از دی متیل اتیل- دی اتیل پروپیل و یا سولفور ایزو پروپیل تشکیل شده باشد.

3- سولفورهای حلقوی

مانند تیوفان که ممکن است به صورت خالص و یا مخلوط با مرکاپتان ها و یا ترکیبات سولفوره هیدروکربن های اشباع به کار برده شود.

خواص فیزیکی:

بیشتر بودارکننده های تجارتی دارای وزن مخصوص 8/0، فشار بخار psi 18 و درجه انجماد 46- درجه سانتیگراد می باشند. موارد قابل توجه در یک ماده بودار کننده عبارتند از:

1- بو

بوی این ماده باید نامطبوع و متفاوت با سایر بوهای موجود در محیط باشد و حس بویایی را بیش از حد متأثر کند.

2- قابلیت باقی ماندن در محیط

بودار کننده نباید بعد از مخلوط شدن با گاز در فشارها، دماها و جریان های مختلف گاز مجددا به صورت مایع باقی بماند.

3- بی اثر بودن

این ماده باید به اندازه کافی با گاز مخلوط شود که با اجزای تشکیل دهنده گاز و یا فلزات سیستم تولید و توزیع واکنش نداشته باشد.

4- جذب سطحی

جذب سطحی مواد توسط خاک باید آنقدر کم باشد که در صورت نشت گاز از لوله های زیر زمینی، گاز خارج شده به اندازه کافی بودار باشد.

5- خوردگی

این مواد تحت هر شرایطی در نقاط مختلف نباید ایجاد خوردگی کنند.

6- قابلیت اشتعال

مواد بودارکننده باید درشعله کاملا بسوزد و مواد سمی و خورنده تولید نکند.

7- سمی بودن

استنشاق این مواد به میزانی که در گاز وجود دارد نباید اثرات سوء داشته باشد و از طرفی تماس با این مواد در حالت مایع نباید سمی و خطرناک باشد.

8- شدت بو

در یک سیستم تزریق وجود 225 تا 680 گرم در 28000 متر مکعب گاز باید دارای بوی با شرایط ذکر شده باشد.

9- هزینه اقتصادی

قیمت پرداختی باید پایین و با توجیه اقتصادی باشد.

10- حدود نقطه جوش

درجه حرارت شروع و پایان جوش این مواد باید به هم نزدیک باشند و به طور یکنواخت تبخیر شده و مواد سنگین از خود به جای نگذارند.

11- نقطه انجماد

مواد بو دار کننده نباید در فشار و درجه حرارت موجود در شبکه منجمد شوند.

منبع: گاز استان تهران